TỔNG QUAN
VĂN HÓA CÁC DÂN TỘC THIỂU SỐ
Xuất xứ: ông Lưu Văn Lưu, thôn 7, xã Đức Tín, huyện Đức Linh, tỉnh Bình Thuận. Bảo tàng tỉnh sưu tầm năm 2005
Chiếc lợp có dạng hình thoi, là dụng cụ truyền thống của người Chơ ro.
Ông dùng mây chẻ ra, vót rồi đan thành chiếc lợp, sử dụng đánh bắt cá trên sông suối cung cấp thưc ăn cho gia đình.
Nội dung chi tiết
LỢP BẮT CÁ
Chủ nhân là ông Lê Văn Hiên, xã Gia Huynh, huyện Tánh Linh.
Ná là dụng cụ dùng để săn bắn của đồng bào Châu ro mỗi khi lên rẫy hay đi rừng.
Nội dung chi tiết
NÁ
Của người Cờ ho được làm bằng ống lồ ô nhưng phải loại nhỏ, rỗng ruột, vừa tay cầm, dài từ 1-1,2m, khi tra hết mùa được cất giữ đến mùa sau đem ra sử dụng.
Nội dung chi tiết
ỐNG TRA HẠT
Danh mục
XA QUAY SỢI
Nội dung chi tiết
Là dụng cụ dệt vải của người Cờho, xã La Ngâu, huyện Tánh Linh
Kéo sợi, dệt vải là một trong những nghề thủ công truyền thống của các dân tộc Việt Nam nói chung. Tuy cách dùng dụng cụ kéo sợi có khác nhau.
Chiếc máy quay sợi này đã được bà Nguyễn Thị Hẳng sử dụng trên 30 năm để xe từng cuộn chỉ, đó là công đoạn rất cần thiết đối với nghề dệt vải thủ công.
KHUNG CÁN BÔNG
Là dụng cụ để dệt thổ cẩm của người Cờ ho, xã Phan Lâm, huyện Bắc Bình.
Có công dụng để cán những trái bông còn nguyên để loại bỏ hạt bông ra ngoài. Cấu tạo: Đế khung có 1 thanh gỗ dọc liên kết với 1 thanh gỗ ngang tạo sự thăng bằng, có 2 thanh gỗ đứng song song gắn kết với đế khung. Trên 2 thanh gỗ đứng có lắp tay quay nối 2 thanh gỗ tròn nằm song song sát cạnh nhau, người ta cho bông vào khe 2 thanh gỗ này và quay để loại hạt bông ra.
Nội dung chi tiết
TRỐNG DA NAI
Nội dung chi tiết
Là nhạc cụ cổ truyền của dân tộc Cờho với âm sắc và cấu tạo độc đáo. Chiếc trống được làm từ thân cây rỗng của một loại gỗ ván hương, hai mặt trống được làm từ da nai, thân trống hình ống cao, hai mặt trống phẳng, giữa thân trống có một sợi dây buộc treo lên giàn khi sử dụng, khi dùng cần 2 cây dùi (đầu buộc giẻ) đánh vào mặt trống âm thanh phát ra đứt đoạn không kéo dài.
Trống da nai chỉ sử dụng trong các nghi lễ lớn của đồng bào Cờho, ít sử dụng trong tang lễ.
Nội dung chi tiết
KÈN BẦU
Xuất xứ: người Còho, xã Đông Giang, huyện Hàm Thuận Bắc.
Là nhạc cụ thuộc bộ hơi sử dụng phổ biến trong các lễ nghi, lễ hội như: Tết ăn đầu lúa, lễ cúng Yàng, lễ cúng xuống hạt đầu mùa… Cấu tạo bên ngoài của kèn là một quả bầu, trên thân quả bầu có gắn 6 ống nứa dài ngắn khác nhau thông cả 2 đầu với đường kính từ 1-1.5 cm, 4 ống xếp thành một hàng, hàng thứ hai gồm 2 ống nằm phía dưới hàng kia. Hai ống nứa này tạo thành một góc 15 độ mà đỉnh gốc là phần xuyên qua thân quả bầu 1 cm.
Để cho quả bầu được kín và hơi thổi đều đi vào các ống nứa, người ta dùng nhựa cây hoặc sáp ong để bịt kín các chỗ hở, tiếp xúc giữa thân bầu và các ống nứa. Cuống của quả bầu được vát đi để làm nơi thổi. Trên mỗi ống nứa người ta làm một lưỡi gà bằng đồng thật mỏng hoặc lá buông, trên thân mỗi ống nứa đều có khoét 1 lỗ bấm.
Mỗi ống nứa cho 1 âm thanh khác nhau, ống dài cho âm thanh thấp và được bố trí theo nguyên tắc hòa âm độc đáo của người Cờho.
Nội dung chi tiết
GIỎ ĐỰNG CÁ
Là dụng cụ truyền thống của người Chơ ro.
Người Chơ ro sống chủ yếu dựa vào tự nhiên “đánh bắt, hái lượm” nên việc dùng giỏ để đựng cá đã trở nên phổ biến trong đời sống, lao động của họ.
Chiếc giỏ có hình dáng tựa con vịt, phía ngoài được trét 1 lớp phân trâu.
Cùng với chiếc bung, chiếc lợp, chiếc giỏ là vật dụng cần thiết dùng để đánh bắt cá của đồng bào Chơ ro
Nội dung chi tiết
NÁ - ỐNG TÊN
Của người Raglai xã Mỹ Thạnh, huyện Hàm Thuận Nam.
Ná là dụng cụ săn bắn, vũ khí được sử dụng phổ biến của người Raglai.
Ná có nhiều loại khác nhau, tùy theo người sử dụng, đây là chiếc thuộc loại vừa.
Người Raglai chế tạo chiếc ná gồm nhiều bộ phận hợp thành, họ đẽo gọt cây lồng mứt làm thân, có khắc rãnh để dắt mũi tên và tay cầm, lấy lõi cây bằng lăng hay cây “va noa” làm cánh cung và gọt tiện sừng nai hoặc mảnh nhôm làm cò.
Đi cùng với ná là tên và ống tên (hợp thành 1 bộ), sử dụng cây lồ ô làm tên và ống đựng tên. Tên được vót nhọn ở đầu, sau đó đem hơ lửa uốn cho thẳng, phần đuôi tên được lắp đuôi hình thoi bằng lá dứa rừng, ống tên là một thanh tre cắt ngắn, trên thân được khắc hoa văn hoặc hình các con thú.
Đây là dụng cụ săn bắt không thể thiếu của đồng bào Raglai ở đây, nó tạo thành 1 bộ dụng cụ về dân tộc học truyền thống.
CHẤT LIỆU MỘC
Xuất xứ: Ông Mang Ngoát, xã Đức Bình, huyện Tánh Linh, Bảo tàng tỉnh sưu tầm năm 2013.
Nơm úp cá được ông Mang Ngoát và các con ông đã tự tay đan để đánh bắt cá phục vụ cho cuộc sống hằng ngày của gia đình.
Đây là vật dụng được đồng bào Raglai sử dụng rộng rãi, phổ biến trong các gia đình.
Là công cụ đánh bắt cá truyền thống và đơn giản nhất của người Raglai.
Hình dáng: phía trên được đan nhỏ để thò tay vào bắt cá, phía dưới phình to để dễ đơm cá.
Nội dung chi tiết
RƠM CÁ
TỦ 1
Nội dung chi tiết
Văn hoá dân tộc Cờ ho, Raglay…: Các dân tộc Raglai, Cờho, Mạ, Chăm được coi tại chỗ, cư trú lâu đời. Những dân tộc này có một nền văn hóa khá phong phú và đa dạng mang tính đặc trưng của vùng rừng núi, do đời sống của họ chủ yếu nương tựa nhiều vào tự nhiên, gắn bó chặt chẽ với tự nhiên trên nhiều lĩnh vực. Chính di sản của nền văn hóa tồn tại lâu đời đó của các dân tộc thiểu số có vai trò to lớn trong đời sống của cộng đồng. Do sống ở định cư lâu đời địa bàn vùng rừng núi, nên mọi phong tục tập quán, phương thức sản xuất cũng như lề lối xã hội đều được nảy sinh và hòa hợp giữa con người với thế giới tự nhiên.
Về phương thức sản xuất và tập quán lao động chủ yếu làm kinh tế nương rẫy, khai phá các sản vật của tự nhiên. Do đó các dân tộc thiểu số ở vùng núi như Raglai, Cờho, Mạ, Chơro… đều có những loại công cụ lao động phù hợp với việc phát nương làm rẫy như chà gạt, gùi, rựa, ché và vũ khí săn bắn như cung, nỏ, bẫy thú, lưới… Tất cả những loại công cụ lao động và vũ khí săn bắn đều được chế tạo tại chỗ, nhưng là những sáng tạo đáng kể phục vụ đắc lực cho cuộc sống mưu sinh của họ từ hàng thế kỷ qua và cho cả hiện nay vẫn còn sử dụng trong một số bộ phận người dân của các dân tộc.
Về văn hóa: trong văn hóa truyền thống và tâm linh tín ngưỡng, hầu hết các dân tộc ít người ở Bình Thuận đều theo tín ngưỡng đa thần với quan niệm vạn vật hữu linh, các lực lượng tự nhiên đều được thần thánh hóa và thờ cúng với niềm tin tuyệt đối. Họ quan niệm mọi hiện tượng trong tự nhiên từ hữu hình đến vô hình đều có linh hồn, cuộc đời của mỗi con người, mỗi gia đình, dòng tộc đều do các lực lượng tự nhiên ấy định đoạt. Họ luôn tin rằng trong thế giới tự nhiên có nhiều vị thần linh, là các đấng siêu nhiên sáng tạo ra muôn loài, có trách nhiệm trông coi và giúp đỡ đời sống cho buôn làng hay bản thân và gia đình. Do đó khi cúng tế họ đều khấn vái mời về chứng giám và hưởng lễ. Qua nhiều thế kỷ sống nương tựa vào tự nhiên, hòa hợp với tự nhiên nên trong văn hóa họ đã sáng tạo ra nhiều loại hình như dân ca, dân vũ, truyện cổ, ma thuật…Đặc biệt là hệ thống lễ nghi, lễ hội có nội dung phù hợp phục vụ cho việc cúng tế Yàng, nghi lễ đâm trâu cúng tế thần núi, dựng nêu trong lễ dời làng, các lễ nghi trong tết đầu lúa. Tất cả những lễ nghi, lễ hội đó đều phải cần đến âm nhạc, nên từ lâu các dân tộc thiểu số đều có một số loại nhạc cụ như trống, chiêng, kèn bầu, đàn chapi… hình thành nên một sưu tập nhạc cụ cần thiết trong đời sống tinh thần, nhất là trong văn hóa tâm linh tín ngưỡng của mỗi dân tộc. Đó là một trong những di sản có giá trị được lưu giữ và sử dụng qua nhiều đời, được lưu truyền cho các thế hệ hiện nay và mai sau.
Nội dung chi tiết
ĐÀN CHA PI
Là một loại nhạc cụ độc đáo của người Raglai.
Đàn Chapi được làm từ một mắt cây tre (hay lồ ô) có chiều dài 30cm và đường kính dưới 10 cm. Người ta tách vỏ ống tre để làm dây, sau đó vót thật nhẵn miếng tre nhét vào giữa hai sợi dây song song để làm ngựa cho dây đàn tạo ra từ 5-8 dây. Khi chơi đàn nghệ nhân áp một đầu ống tre vào bụng, hai tay nâng đàn và dùng ngón tay để bật những sợi dây tạo ra những âm sắc thật độc đáo.
cúng.
nhạc cụ cũng góp một phần quan trọng tạo không khí cho ngày lễ tết vui vẻ, ấm cúng. Đàn Chapi dùng để phục vụ cho những ngày lễ, tết của cộng đồng. Ngoài sản vật dâng cúng thì nhạc cụ cũng góp một phần quan trọng tạo không khí linh thiêng, nhộn nhịp vào dịp lễ, tết.
Chính cây đàn Chapi đã gợi cảm hứng để nhạc sỹ Trần Tiến viết lên ca khúc
“ Giấc mơ Chapi” với những ca từ mộc mạc, chân thành nhưng da diết:
“ Ở nơi ấy, họ đang sống cuộc sống yên bình
Ai nghèo cũng có cây đàn Chapi
Khi rung lên vài sợi dây đàn đã đong đầy hồn người Raglai”…