Quá trình phát hiện: Cuối năm 2020, Bảo tàng tỉnh Bình Thuận nhận được tin báo của chính quyền địa phương xã Phan Sơn, huyện Bắc Bình về việc có một nhóm người lạ đến đào, dò tìm đồ cổ tại khu vực mồ mả (nghĩa địa) xưa của ông bà, làm xuất lộ nhiều xương cốt, cùng mảnh vỡ đồ gốm sứ, công cụ lao động xưa… gây hoang mang dư luận, làm ảnh hưởng đến tâm lý, đời sống của Nhân dân địa phương.
Bảo tàng tỉnh đã kịp thời phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức khảo sát, đào thăm dò, nghiên cứu, bảo vệ khu di chỉ này; đồng thời có ý kiến trao đổi để người dân yên tâm lao động sản xuất.
     Vị trí địa lí: Di chỉ Tà Lú nằm trên khu đất của ông K’Chang (giáp với ruộng lúa ông K’Sẻ về phía Đông) ở cao độ 146m so với mực nước biển, cách Ủy ban nhân dân xã Phan Sơn khoảng 2,5 km về phía Tây Bắc. Di chỉ tọa lạc giữa một thung lũng xung quanh được bao bọc bởi các dãy núi nhấp nhô thuộc thôn Tà Mon, xã Phan Sơn, huyện Bắc Bình.
     Di vật phát hiện trên bề mặt gồm 5 nhóm như sau:
     * Đồ gốm: Phát hiện số lượng lớn các mảnh vỡ từ các vật dụng như: tô, chén, hũ, ấm, hộp phấn… Đã tiến hành phục dựng 01 chiếc hũ tương đối còn nguyên hình dáng, cao 15cm màu trắng ngà. Theo đánh giá của các nhà chuyên môn, chiếc hũ dùng để đựng nước thánh trong thực hiện các nghi lễ tôn giáo xưa, thuộc dòng gốm Nam Tống - Trung Quốc, niên đại khoảng thế kỉ XI - XIII.
     * Trang sức: Phát hiện được nhiều loại hình khá đa dạng như: Lục lạc đồng (20 chiếc còn nguyên), nhẫn đồng sừng bò (01 chiếc nguyên), nhẫn đồng khắc chữ Phạn cổ (01 chiếc), nhẫn khắc hoa Champa (03 chiếc nguyên) , vòng tay, chuỗi ngọc trai… mang đậm sắc thái văn hoá Chăm. Đặc biệt là chiếc khuyên tai bằng chất liệu vàng, đường kính 2,7 cm (khoảng 4,7 chỉ vàng) có dạng hình tròn, xoắn ốc thuộc văn hoá Chăm, niên đại khoảng từ thế kỷ XI - XIII. Qua đối chiếu, so sánh, chiếc khuyên tai phát hiện tại di chỉ Tà Lú có nhiều nét tương đồng với chiếc khuyên tai tại Bảo tàng tổng hợp tỉnh Quảng Ngãi đã được công nhận bảo vật quốc gia.
     * Công cụ lao động: Chủ yếu là rìu sắt, dao sắt, thuổng sắt (khoảng 12 chiếc còn nguyên vẹn) đa phần đã bị hoen rỉ, mất hình dáng ban đầu.
     * Vũ khí: Kiếm sắt, mũi lao, mũi giáo, mũi tên (07 chiếc còn nguyên nhưng đã rỉ sét) chủ yếu là chất liệu sắt, không phát hiện chất liệu kim loại đồng.
     * Đồ dùng trong nghi lễ: Nhóm hiện vật này chủ yếu là thau, chậu, bát bằng đồng dùng để đựng nước thánh thực hiện các nghi lễ tôn giáo mang đậm dấu ấn văn hoá Chăm.
     Nhận xét chung:
     - Về loại hình di tích: Căn cứ vào quả kết quả khảo sát thực địa và các chủng loại hiện vật phát hiện được, có thể xác định đây là di tích mộ táng của người xưa được xếp vào tầng lớp hoàng tộc, quý tộc giàu có thời bây giờ. Tuy nhiên, để biết được đây là di tích mộ táng chôn theo phong tục truyền thống hay là chôn vì một nguyên nhân nào đó như: dịch bệnh, cải táng lại thì cần có sự can thiệp của khoa học về giám định di cốt. 
     - Về chủ nhân của của khu mộ táng: Dựa vào kết quả thăm dò, nghiên cứu, bước đầu nhận định chủ nhân của di chỉ này có thể là người Chăm hoặc Raglay, Cờ ho.
     - Về niên đại: Căn cứ vào địa tầng di chỉ, bước đầu xác định niên đại nhóm hiện vật phát hiện tại di chỉ Tà Lú khoảng từ thế kỷ XI - XIII. Tuy nhiên, do địa tầng di chỉ đã bị xáo trộn nên cần thiết phải tiến hành khai quật ở quy mô lớn hơn, có sự tham gia của các nhà khoa học chuyên về di tích mộ táng để có một kết quả chính xác hơn.
     Nhóm hiện vật phát hiện tại di chỉ Tà Lú, xã Phan Sơn, huyện Bắc Bình được trưng bày, giới thiệu tại Bảo tàng tỉnh Bình Thuận chứa đựng nhiều giá trị độc đáo về lịch sử, văn hoá, thẩm mỹ. Đây là nguồn tư liệu quý phục vụ nghiên cứu, giáo dục các thế hệ hôm nay và mai sau hiểu biết, yêu quý, trân trọng, cùng chung tay bảo vệ di sản văn hoá địa phương./.